نواختر در یک سیستم ستارهای جفتی نزدیک به هم هنگامی که یکی از ستارهها مرحله غول سرخ خود را طی میکند، اتفاق میافتد. آن ستاره یک کوتوله سفید از خود به جا میگذارد. هنگامی که کوتوله سفید و شریکش به اندازه کافی نزدیک میشوند، کشش گرانشی عظیم کوتوله سفید، ماده (بیشتر هیدروژن) را از ستاره دیگر بیرون میکشد.
هیدروژن بر سطح کوتوله سفید جمع میشود و جو نازکی ایجاد میکند. کوتوله سفید هیدروژن را گرم میکند و در نهایت فشار گاز بسیار زیاد میشود و همجوشی مشتعل میشود. نه یک همجوشی معمولی، بلکه یک همجوشی سریع و فراری رخ میدهد. وقتی همجوشی سریع شعله ور میشود، میتوانیم نور آن را ببینیم و جو جدید هیدروژنی از کوتوله سفید به فضا رانده میشود. در گذشته اخترشناسان تصور میکردند که این نورهای درخشان، ستارههای جدید هستند و نام "نواختر" را بر آن گذاشتند. اخترشناسان اکنون این نوع نواخترها را "نواختر کلاسیک" مینامند. آنها نواخترهای بازگشت کننده نیز نامیده میشوند، چرا که فرآیند آنها تکرار میشود.
این یک رویداد بسیار پرانرژی است که نه تنها نور مرئی ایجاد میکند، بلکه پرتوهای گاما و اشعه ایکس نیز تولید میکند. نتیجه نهایی این است که برخی از ستارگان که فقط از طریق تلسکوپ قابل مشاهده هستند میتوانند با چشم غیرمسلح در هنگام وقوع یک نواختر دیده شوند. همه این موارد در نجوم و اخترفیزیک مورد قبول است. اما بخش اعظم آن نظری است.
اخیراً اخترشناسان با استفاده از مجموعهای از نانوماهوارهها موسوم به «برایت» (BRITE) به اندازه کافی خوش شانس بودهاند که کل این روند را از ابتدا تا انتها مشاهده کنند و این تئوری را تأیید کنند. «برایت» یک مجموعه متشکل از چندین تاسواره (CubeSat) است که با هدف بررسی ساختار ستارهای و تکامل درخشانترین ستارههای آسمان و تعامل آنها با محیط اطراف طراحی شده است. این تاسوارهها در مدار زیرین زمین کار میکنند و محدودیتهای کمی در رصد آسمان دارند. «برایت» یک پروژه هماهنگ بین محققان اتریشی، لهستانی و کانادایی است.
محققان میگویند این نخستین مشاهده یک نواختر و یک فرصت و شانس خالص بود. «برایت» چندین هفته را با مشاهده ۱۸ ستاره در صورت فلکی «شاهتخته» یا «کارینا» (Carina) گذراند تا اینکه یک روز یک ستاره جدید ظاهر شد و «راینر کوشنیگ» مدیر عملیات «برایت» در بازرسی روزانه، آن را مشاهده کرد و نام آن را نواختر «کارینا V906» گذاشتند (V906 Carinae). وی در یک بیانیه مطبوعاتی گفت: ناگهان یک ستاره را در سوابق ضبط شده دیدم که روز قبل در آنجا نبود. من هرگز در همه سالهای ماموریت «برایت» چنین چیزی ندیده بودم! «ورنر ویس» که از گروه اخترفیزیک دانشگاه وین است، در این بیانیه بر اهمیت این مشاهدات تأکید کرد.
انفجار «نواختر V906» در صورت فلکی «کارینا» پاسخهایی را به محققان میدهد که برخی از مفهومهای نظری پشت نواخترها را تأیید میکند.«اوتو کودلکا» مدیر پروژه ماهواره «برایت» از اتریش میگوید: این خارق العاده است که برای اولین بار ماهوارههای ما حتی قبل از فوران موفق به رصد یک نواختر شدهاند. این نواختر حدود ۱۳ هزار سال نوری با ما فاصله دارد، بنابراین این رویداد در حال حاضر یک رویداد از عمق تاریخ است. این نواختر آنقدر از ما فاصله دارد که نور آن حدود ۱۳ هزار سال طول کشیده تا به زمین برسد.
نواختر کارینا V906
در مقاله جدید، نویسندگان نشان دادهاند که شوکها نقش بزرگتری از آنچه تصور میشد، ایفا میکنند. به گفته آنها، این شوکها ممکن است در حوادث دیگری مانند ابرنواخترها و ادغام های ستارهای نیز دخیل باشند، اما برای اثبات این موضوع تاکنون دچار فقدان مدارک رصدی بودیم. محققان میگویند: در اینجا ما مشاهدات همزمان نور مرئی و اشعه گاما را از این نواختر دریافت کردیم. از آنجایی که این شرارهها همزمان رخ می دهند، دلالت بر منشا مشترک آنها در شوکها دارد. در حین انتشار شرارهها، درخشندگی نواختر دو برابر می شود و این بدان معنی است که بخش عمدهای از درخشندگی توسط شوکها ایجاد میشود. بنابراین به جای سوختن هستهای مداوم، نواخترها از شوکها انرژی میگیرند.
محققان افزودند: دادههای ما شامل طیف وسیعی از طیف رادیویی تا اشعه گاما، شواهد مستقیمی را ارائه میدهند که نشان میدهد شوکها میتوانند درخشندگی قابل ملاحظهای را در نو اخترهای کلاسیک و سایر رویدادهای نوری ایجاد کنند. اکنون نشان داده شده است که شوکها در حوادثی نظیر نواخترها نقش دارند. اما این درک تا حد زیادی مبتنی بر مطالعه بازههای زمانی و درخشندگی است. این مطالعه اولین مشاهده مستقیم چنین شوکهایی است و احتمالاً تازه آغاز مشاهده و شناخت نقشی است که شوکها در این رویداد بازی میکنند. این مطالعه در مجله Nature Astronomy منتشر شده است.
نظرات
در زمینهی انتشار نظرات مخاطبان، رعایت برخی موارد ضروری است:
-- لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
-- «فضانما» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
-- «فضانما» از انتشار نظراتی که در آنها رعایت ادب نشده باشد معذور است.
-- نظرات، پس از تأیید مدیر منتشر میشوند.